In deze rubriek stellen we kort het haikugebeuren in een land of regio voor, geïllustreerd met enkele haiku’s. Het is niet de bedoeling om een top tien van haikuschrijvers of haiku’s per land of regio voor te stellen, alleen de rijkdom van de haikuwereld van het land te illustreren.
Ook al associëren velen van ons Italië spontaan met literatuur en poëzie, toch is Italië geen land met een stevige haikutraditie. In publicaties met werk van haikuauteurs uit andere landen vind je niet zoveel auteurs uit Italië. Bij de voorbereiding van dit artikel vond ik op internet een website met informatie over een designtafeltje van 505 euro met de naam “Haiku Tavolino”. Design ligt hen blijkbaar beter dan haiku. Nu bestaan er gelukkig wel haikutijdschriften, haikuverenigingen en auteurs die mooie haiku’s schrijven. Men was er zelfs snel bij. In 1915 vertaalde Mario Chini al Japanse haiku’s naar het Italiaans en hij schreef er zelf ook. Edoardo Sanguineti, een van de belangrijkste Italiaanse auteurs van de tweede helft van de 20Ste eeuw publiceerde ook haiku’s.
è il primo vino de eerste wijn is
calda schiuma che assaggio warm schuim dat ik proef
sulla tua lingua op je tong
De belangrijke dichteres Margherita Guidacci schreef ook een tijdje haiku’s.
Sera d’autunno. Herfstavond.
Sulla strada fangosa Op de modderige weg
ci separiamo. gaan we uit elkaar.
Enkele andere haiku’s uit Italië .
stropersval –
alweer een lied
voor altijd weg
Marina Bellini
Notre Dame, Notre Dame,
Il silenzio della pietra het zwijgen van de stenen
al plenilunio bij volle maan
Toni Piccini
piccola mosca een piepklein vliegje
scavalea una nuvula klimt over een wolk
su una fnestra op een raam
Andrea Cecon
antiche rovine antieke ruïnes
la mia ombra che passa mijn passerende schaduw
le rende vive maakt ze levend
Antonella Filippi
Place du Tertre, Place du Tertre,
l’illusione della belleza de illusie van schoonheid
per 50 euro voor 50 euro
Toni Piccini
Sotto l’Arco di Trionfo Onder de Triomfboog
un mendicante zoekt een bedelaar
cerca casa een thuis
Toni Piccini
gigli sulla pietra … lelies op de steen …
due date in cursivo twee data in cursief
cosi poco tempo zo weinig tijd
Lucia Cardillo
HET LAND VAN DE MAAND: ZWEDEN
Net als in andere landen waren de werken van Horace Blyth een belangrijke bron van inspiratie voor haikuschrijvers in Zweden. In 1959 publiceerde Jan Vintilescu een boek met vertalingen van Japanse haiku’s in het Zweeds. In hetzelfde jaar schreef Tomas Tranströmer, die in 2012 de nobelprijs literatuur kreeg, zijn eerste haiku’s. Enkele voorbeelden van zijn werk:
Toen men de vluchteling oppakte
zaten zijn zakken vol
met cantharellen
Fout gespelde levens –
de schoonheid leeft voort
als tatoeages
Rendier in zonlicht
vliegen stikken zijn schaduw
vast aan de aarde
In 1999 wordt de Swedisch Haiku Society opgericht. De vereniging heeft een website en tijdschrift en publiceerde verschillende bloemlezingen. In 2008 werd de vereniging Fri Haiku (Vrije Haiku) opgericht. Daar wordt meer nadruk gelegd op het poëtisch gehalte van de haiku en minder op het lettergreepschema.
Een merkwaardige haikudichter was Dag Hammarskjöld, voormalig secretaris-generaal van de Verenigde Naties die in 1961 omkwam in Afrika in een nooit opgehelderde vliegtuigcrash. Hij publiceerde geen haiku’s omdat hij dat ongepast vond gezien hij diplomaat was. Hij schreef ze in zijn dagboek dat pas na zijn dood gepubliceerd werd. Pas toen ontdekte men zijn haiku’s.
He lowered his eyes
so as not to see the body
to desire it.
Shimmering with sun
the flute note reaches the gods
in the cave of birth
NOG ENKELE HAIKU’S VAN ANDERE ZWEEDSE AUTEURS
Aan de horizon
laten de masten
de zee alleen achter
Door een truck overreden
volgt mijn schaduw mij of er
niets gebeurd is
In de tuin
knipt een schaar
de stilte
Kai Falkman
Blatende lammetjes
mijn armen herinneren zich
hoe een kind aanvoelt
Jan Dunhall
even hinkelen
als er niemand kijkt –
het is weer lente
Johan Bergstad
de fietser meegezogen
in wervelende bosgeur
uit de houttruck
Ulf Åberg
de kraan drupt
volgens de loodgieter
is het de herfst
th. Vandergrau
het hert
op het lente-ijs
verdwijnt
zomerbui
de kanoër stopt
onder de brug
Ola Lindberg
overvol strand
geen enkele naam op
zijn gipsverband
Jörgen Johansson
BRONNEN:
‘Haiku in Zweden’, Lars Vargö, Vuursteen herfst 2014 (vertalingen van de haiku’s door Marian Poyck)
Diverse artikels in Vuursteen van Klaus-Dieter Wirth, ‘Haikubouwstenen.’
Artikel over haiku in Zweden op de ‘haikupedia’
HET LAND VAN DE MAAND: DE VERENIGDE STATEN
Ook in de VS begon de geschiedenis van de haiku met vertalingen van Japanse haiku’s. Lafcadio Hearn publiceerde er al vanaf 1898. Hij vertaalde ook de beroemde ‘kikkerhaiku’ van Basho:
Old pond –
frogs jumping in –
sound of water
De eerste originele Amerikaanse haiku wordt toegeschreven aan de dichter Ezra Pound:
In a Station of the Metro
The apparition of these faces in the crowd;
Petals on a wet, black bough.
In een metrostation
Het verschijnen van die gezichten in de massa;
Bloesemblaadjes aan een natte zwarte twijg.
Vandaag is er een bloeiende haikugemeenschap in de VS, met vele honderden haikuschrijvers, tijdschriften, wedstrijden en websites. De literaire productie ligt er hoog, kwantitatief en kwalitatief. In deze rubriek zouden we vele tientallen prachtige haiku’s uit de VS kunnen publiceren, maar we moeten ons beperken tot enkele voorbeelden. Wie een goed (en goedkoop) overzicht wil, vindt zijn of haar gading in het prachtig boek ‘The haiku anthology’ van haikuschrijver Cor Van den Heuvel.
Merkwaardig
Jim Kacian (1953) is al vele jaren een van de spilfiguren in het Amerikaanse haikuwereldje. Hij schreef ook een aantal haiku’s in één lijn. Twee voorbeelden ervan (vertaling Max Verhart):
gunshot the length of the lake
een geweerschot even lang als het meer
with the fire down to coals whispering
het vuur nog maar gloeiende kooltjes gefluister
Andere haiku’s uit de VS
James W. Hackett
A bitter morning:
sparrows sitting together
without any necks.
Een bitterkoude morgen:
mussen zitten dicht opeen
geheel zonder nekken.
Nick Virgilio
lily:
out of the water . . .
out of itself
de waterlelie:
uit het water…
uit zichzelf
Michael Dylan Welch
home for Christmas:
my childhood desk drawer
empty
thuis voor Kerstmis
de bureaulade uit mijn jeugd
leeg
Nancy Kilbride
silent night
the singing hands
of the deaf child
‘Stille nacht’
de zingende handen
van het dove kind
Carolyn Hall
so suddenly winter
baby teeth at the bottom
of the button jar
zo plots winter
babytandjes op de bodem
van de knopenpot
Ruth Yarrow
hot rock by the stream
each of the baby’s toeprints
evaporating
warme rots bij de rivier
de teenafdrukken van de baby
verdampen één voor één
Elisabeth Searle Lamb
a gecko
suddenly disappears
into the stone
een gekko
verdwijnt plotseling
in de steen
Jim Kacian
my fingerprints
on the dragonfly
in amber
mijn vingerafdrukken
op de libelle
in de barnsteen
Chandra Bales
big enough
for coyote howls
winter sky
het coyotegehuil
past er maar net in
winterhemel
Tom Tico
her letter…
I’d forgotten
paper can cut
haar brief…
ik was vergeten hoe scherp
papier kan zijn
Bill Pauly
the beached whale
carries an ocean
still in its eye
de gestrande walvis
hij draagt de oceaan
nog in zijn ogen
HET LAND VAN DE MAAND: SPANJE
In 1914 werd een eerste Japanse haiku naar het Spaans vertaald. De vertaler was de Mexicaanse dichter José Juan Tablada. Hij had het genre bij een reis in Japan leren kennen. Enkele jaren later zou de Spaanse dichter Antonio Machada de eerste originele haiku in het Spaans schrijven.
Junto al agua negra
olor de mar y jazmines
Noche malagueña.
Bij het zwarte water
de geur van de zee en jasmijn
Nacht in Malaga
Gedurende de Spaanse burgeroorlog en het regime van Franco lag het haikugebeuren zo goed als stil. Nadien zagen enkele initiatieven het licht, maar de echte start kwam er pas vanaf 2000. Er zijn vandaag in Spanje verschillende haikuverenigingen met tal van activiteiten. Er zijn websites, wedstrijden, lezingen, vormingen en haikugroepen. De website ‘El rincon del haiku’ is zowat het centrale platform voor iedereen in de wereld die met Spaanstalige haiku bezig is.
MERKWAARDIG
Voor zover we weten is er maar één nobelprijswinnaar literatuur die ook haiku’s geschreven heeft, de Andalusische dichter Juan Ramon Jiménez (1881-1958). Hij had een voorliefde voor een impressionistische aanpak met schilderachtige beelden en apprecieerde bondigheid.
Está el árbol en flor
— y la noche le quita, cada día
la mitad de las flores.
De bloeiende boom –
en de nacht verwijdert, elke dag
de helft van de bloesems.
ENKELE HAIKU’S VAN SPAANSE AUTEURS (met dank aan Klaus-Dieter Wirth, vertaling Marian Poyck)
la niebla oculta
la senda a la montaña
silencio frio
de nevel verbergt
het voetpad naar de berg
koude stilte
Angel Aguilar
Hace la lumbre
con la última leña
que cortó su padre
Hij maakt vuur
met het laatste brandhout
dat zijn vader hakte
Manuel Diaz Orzas
piedrecillas
cada una de ellas
tiene su ombra
steentjes
allemaal hebben ze
een eigen schaduw
Frutos Soriano
Lleno de sol
se inclina el eucalipto
sobre su sombra
Vol van zon
buigt de eucalyptus zich
over haar schaduw
Susana
Con el ocaso
las sombras de los chopos
cruzan el río
zonsondergang
de populierenschaduwen
steken de rivier over
Enrique Linares
Con las cenizas
los pétalos se alejan
sobre las olas.
Met de as
drijven ook de bloembladeren weg
op de golven.
Patricia Marrades
Brisa de abril
meciendo al mismo tiempo
junco y libélula
Briesje in april
zij wiegen gelijktijdig
de lisdodde en de libel
Maramín
HET LAND VAN DE MAAND: DUITSLAND
In deze rubriek stellen we kort het haikugebeuren in een land of regio voor, geïllustreerd met enkele haiku’s. Het is niet de bedoeling om een top tien van haikuschrijvers of haiku’s per land of regio voor te stellen, alleen de rijkdom van de haikuwereld van het land te illustreren. Onderaan het artikel vind je verwijzingen naar interessante achtergrondinformatie.
De Duitse haikuvereniging heeft als naam “Der Deutschen Haiku-Gesellschaft” en werd in 1988 opgericht. Volgens de website is haar missie de haiku te onderzoeken en het lyrische karakter ervan vanuit de traditie van Japan over te dragen naar de culturele wereld in het Westen, meer in het bijzonder de Duitstalige wereld. Daarbij moet de haiku in de Duitstalige poëzie worden ingeburgerd en als zelfstandige dichtvorm worden gecultiveerd. De vereniging geeft vier keer per jaar het tijdschrift Sommergras uit. Regelmatig zijn er lezingen en voordrachten. De vereniging wil het venster op de wereld openhouden en investeert dus veel in contacten met buitenlandse haikuverenigingen en haikuschrijvers.
MERKWAARDIG
Rainer Maria Rilke is een van de grootste dichters in de Duitse taal. Hij ontdekte op een bepaald moment de haiku’s en schreef aan een kennis: ‘Kent u de kleine Japanse (drieregelige) strofe genaamd Hai-Kais? (sic). La Nouvelle Revue Française heeft zojuist transcripties gepubliceerd van deze dichtvorm, die onbeschrijflijk volwassen en puur is in haar kleinheid …’. Rilke heeft zelf enkele haiku’s geschreven. Een voorbeeld:
een kerkhof
en herfstvuurvliegjes
twee of drie
ENKELE HAIKU’S VAN DUITSE AUTEURS
Perlenvorhang
das Rascheln
von gefiltertem Licht
Kralengordijn
het geritsel
van gefilterd licht
Klaus-Dieter Wirth
am grab der mutter
singe ich ein wiegenlied
mit ihrer stimme
aan het graf van mijn moeder
zing ik een wiegeliedje
met haar stem
Beate Fischer
alter Friedhof
der Palmzweig im Stein
wird grün
oud kerkhof
het palmtakje in de steen
wordt groen
Ruth Karoline Mieger
Wetterleuchten –
im alten Stahlwerk
rostige Stille
weerlicht –
in de oude staalfabriek
roestige stilte
Gerd Börner
Morgennebel –
der Bogenschütze spannt
die Stille
ochtendnevel –
de boogschutter
spant de stilte
Ramona Linke
Beim Ärtzekongress
mitten im Vortrag meldet sich
ein Magen
Op het artsencongres
midden in de voordracht meldt zich
een maag
Hannah Wilhelm
Ultraschallbild
mein pochendes herz
hier und dort
Echografie
mijn kloppende hart
hier en daar
René Possel
Kinderklinik –
die gelben Malstifte
aufgebraucht
Kinderziekenhuis –
de gele stiften
helemaal op
Claudia Brefeld
auf dem Weg zu dir
das Zittern
der Brücke
op weg naar jou
het trillen
van de brug
Gerda Förster
Museumsselfie
Porträts zweier Mädchen
mit Perlenohrring
Museumselfie
portret van twee meisjes
met de parel
Birgit Lockheimer
Verlassener Leuchtturm.
Hinter den Scheiben
der salzige Mond
Verlaten vuurtoren.
Achter de ruiten
de zoute maan
Wolfgang Beutke
Besuchszeit
zwischen den Lippen
Sicherheitsglas
Bezoekuur
tussen de lippen
zekerheidsglas
Gerd Börner
Der Fischer
zieht und zieht – im Netz
nur der Mond
de visser
trekt en trekt – in het net
alleen de maan
Gitta Hofrichter
Gefunden –
auf alten Fotos
ihr Lächeln
Gevonden
op oude foto’s
haar glimlach
Ilse Jacobson
Im Haus der Eltern –
die Treppe knarrt immer noch
an gleicher Stelle
Het ouderlijk huis –
de trap kraakt nog altijd
op dezelfde plaats
Martina Sylvia Khamphasith
Winterabend
Mit kleinen Stichen erscheint
Das Lächeln der Puppe
Winteravond
met kleine steekjes verschijnt
de glimlach van de pop
Ingrid Kunschke
Voor meer informatie
http://www.chrysanthemum-haiku.net/en/index.html
https://www.thehaikufoundation.org/omeka/items/show/1ult397
HET LAND VAN DE MAAND: KROATIË
Kroatië heeft al jaren een zeer actieve en dynamische haikugemeenschap. Er zijn tal van auteurs, publicaties, tijdschriften en wedstrijden. Verschillende auteurs werden opgenomen in internationale anthologieën. Er is speciale aandacht voor kinderen, onder meer door het organiseren van wedstrijden voor kinderen.
De meest bekende auteur is Vladimir Devidé (1925-2010), een wiskundige en japanoloog die zich gedurende decennia heel sterk inzette voor de promotie van de Japanse cultuur en haiku.
MERKWAARDIG
Bart Mesotten publiceerde in 1993 “Duizend Kolibries”, een anthologie met haiku’s uit 33 landen, gespreid over 33 hoofdstukken. Als enig land kreeg Kroatië een tweede hoofdstuk, “Oorlog in Kroatië”, met onder meer deze haiku van Vladimir Devidé
een plasje bloed –
gedood in een luchtaanval
een klein meisje en haar pop
Een van de meest bekende haiku’s van deze auteur is dit gedicht:
in elk oog
van het kind – twee ogen
van een puppy
HIERONDER VIND JE HAIKU’S VAN ANDERE KROATISCHE AUTEURS:
In de duisternis
van een fabriekshal
sterft een lentebloem.
Marijan Čekolj
Een druppel water
tussen cactusdoornen
Een regenboog …
Mirko Varga
De Donau druipt
van de tas van de huisvrouw.
De karperstaart.
René Matoušek
lage vlucht van een vogel
een gezwollen stroom draagt
een leeg nest
Duško Matas
een ooievaar –
de hele dag wens ik
een kleinkind
Nada Jačmenica
Sterren
boven het dorp. Enkele
in een nabijgelegen plas.
Altijd in
voor verre reizen
mijn hometrainer.
Ivan I. Ivančan
De eendensporen
verdwijnen van de modder
het heldere meer in.
Zlatko Skotak
De vlinder is weg.
Ik zie hem nog in de blik
Van het kind.
Zvonko Petrovic.
Herfstwind
Het laatste droge blad ging
De vogel achterna
Boris Vrga
HET LAND VAN DE MAAND : CANADA
In Canada zijn al vele jaren heel wat haikuschrijvers actief. Het gaat om zowel Engelstalige als Franstalige auteurs. De belangrijkste organisatie is “Haiku Canada”, gesticht in 1977. De vereniging heeft een tweetalige website met zeer veel informatie, heeft een eigen twitteraccount en publiceert twee keer per jaar het tijdschrift “Haiku Canada Review.” Jaarlijks zijn er haikuwedstrijden en zien tal van publicaties het licht.
MERKWAARDIG
Tijdens de Tweede Wereldoorlog werden alle inwoners van Japanse afkomst, ook degenen met Canadese nationaliteit, geïnterneerd in kampen. Daar werden ook haiku’s geschreven. In haar dagboek schreef kampbewoonster Kaoru Ikeda op 5 maart 1941 : “Clear and sunny. Today is the day of sekku, Girls’ Day. A while ago I decided to make dolls for my grandchildren, to celebrate sekku. I used rags and anything else I could find. Here is my haiku I attached to a doll.” (sekku of hatsusekku is het eerste belangrijke feest dat men organiseert ter gelegenheid van de geboorte van een kind).
Hatsu-sekku
een stralende boreling
perzikbloesem
Op haar 68ste verjaardag schreef Kaoru, terugkijkend op haar leven: “I’m grateful that I’m not sick and therefore a burden on everybody.”
chrysanten schikkend
in stilte
deze dag vieren
ENKELE ANDERE HAIKU’S UIT CANADA
soleil de printemps
elle tourne vers la lumière
son regard aveugle
lentezon
ze wendt zich naar het licht
met haar blinde blik
Monika Thomas-Petit
froid matin
même l’ombre de mon ombre
ne veut pas sortir
koude morgen
zelfs de schaduw van mijn schaduw
wil niet naar buiten
Angèle Lux
La fin
En un dernier adieu
les feuilles et les vignes
s’enlacent tendrement.
Het einde
het laatste afscheid
bladeren en wijnstokken
omarmen elkaar teder
Quelle sera la couleur de la chambre
où nous ferons l’amour
pour la première fois?
Wat zal de kleur van de kamer zijn
waar we de liefde zullen bedrijven
voor de eerste keer?
Jocelyne-Villeneuve
angler’s guide –
all the fish
we didn’t catch
hengelsportgids –
al die vissen
die wij nooit vingen
Grant Savage
Riverside walk:
how articulate water is
without words
Wandeling langs de rivier:
hoe spraakzaam het water is
zonder woorden
Gerald St.Maur
le banc du parc
assez grand pour trois amis
ou deux inconnus
de parkbank
groot genoeg voor drie vrienden
of twee vreemden
Luce Pelletier
rising from
the apple crate
autumn
opstijgend
uit de appelkist
herfst
Tom Drescher
walking
like an old man
my shadow
lopend
als een oude man
mijn schaduw
Peter Brady
moonlit cliffs
a loon answers
its echo
kliffen in het maanlicht
een fuut beantwoordt
zijn echo
Grant Savage
snowflake –
a child
lost in the crowd
sneeuwvlok
een kind verdwenen
in de menigte
kjmunro
in moon light
a brown pine needle
spinning above the ferns
in het maanlicht
een bruine dennennaald
tollend boven de varens
Marshall Hryciuk
VOOR MEER INFORMATIE
Twitter: @HaikuCanada
Haiku-centrum Vlaanderen 